İzmir Büyükşehir Belediyesi kentin tarihi ve kültürel mirasına sahip çıkıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından, Türk Kadınlar Birliği İzmir Şubesi ile İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ortaklığıyla hayata geçirilen “Basmane’de Yeniden Basma Atölyesi” projesiyle kentin köklü mirası yeniden canlandırılıyor. Adını bölgede kurulan basma üretim tesislerinden alan Basmane bu projeyle yeniden tarihi kimliğine kavuşacak. Çalışmayla ayrıca hem Basmane’nin İzmir’in endüstri mirasındaki öneminin araştırılması ve bilimsel literatüre kazandırılması hem de geleneksel basmacılık mirasının atölyeler ve yenilikçi yöntemlerle sürdürülebilir bir üretim modeline dönüştürülmesi amaçlanıyor. Projenin tanıtımı 94’üncü İEF kapsamında Kültürpark’ta kurulan İzmir Büyükşehir Belediyesi Sokağı’nda yapıldı.
“Yeniden basma ile anılan bir bölge olacak”
Projeyle, Pazaryeri Mahallesi’nde bulunan İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait Fatma–Mustafa Hasdemir Binası gerekli dönüşümle bir basma deneyim atölyesine dönüşüyor. Aynı zamanda projenin paydaşları olan farklı konulardaki çalışma gruplarının üretimle iç içe çalışmalarını gerçekleştirecekleri bir kültür, eğitim ve paylaşım merkezi haline geliyor. Ustaların, zanaatkârların, bilim insanlarının, sanatçıların gençlerin ve meraklıların bir araya geleceği bu mekân, hem üretim kültürünü yaşatacak hem de geçmişin renkli hikâyelerini geleceğe taşıyacak. Çalışmayla; kadınların ekonomik bağımsızlıklarını kazanmalarına katkı sağlamak, bölgedeki yerel ekonomiyi ve turizmi canlandırmak, İzmir’in özgün desen ve tasarımlarını çağdaş yöntemlerle yeniden yorumlamak, ekolojik ve yenilikçi üretim modellerinin gelişmesine öncülük etmek amaçlanıyor.
“Müjde vermek istedik”
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanlığı’na bağlı Kültürel Mirasın Yönetimi ve Tanıtımı Şube Müdürü Ayşegül Güngören proje hakkında bilgi verirken, “Basmane’ye adını veren basma zanaatının İzmir’de tanınmasını sağlamak istiyoruz. Aynı zamanda bir deneyim atölyesiyle üretime yönelik adımlar atmak istiyoruz. İzmir Kalkınma Ajansı ve derneklerin desteğiyle yola çıktık. Atölyemizi kurmaya başladık. Basmanelileri bu anlamda bilgilendirmek, ilgi duyan kadınlarımıza eğitim verebilmek için başladığımız yeni bir yolculuk. İEF’de projenin müjdesini vermek istedik. Çok da ilgi görüyoruz ve memnunuz” dedi.
“İzmir mirasının öne çıkması için çalışıyoruz”
Ayşegül Güngören, İzmir’de tarihi kent merkezinin çok önemli bir parçasını kaplayan Basmane’ye de adını veren basma üretim merkezine değinirken, “Osmanlı kaynaklarında kadınların başörtüsü olan çember tarzı örtülerin, yazmaların basıldığına dair bilgiler var. Ama bazı Avrupa kaynaklarında da Smyrna Kumaşı olarak ünlenmiş ve İzmir’de basıldığını düşündüğümüz top kumaşlar da var. Bu önemli bir kültür. Osmanlı’da locası da olan bir üretim biçimi. Daha sonra ihraç ürünü olmuş. Bu peşinde koşulması gereken bir konu. Bu tür bilgilerin derlenip toparlanıp İzmir mirasının öne çıkarılması için çalışıyoruz. Projeye bir umutla ve heyecanla başlıyoruz” ifadelerini kullandı.
Basmane üretim tesisi, 18. yüzyıl ortalarında bugünkü Basmane Garı’nın bulunduğu yerde kurulmuştu. 1850’li yıllara kadar aktif olan Basmahane Fabrikası, ithal ürünlere uygulanan düşük vergiler karşısında rekabetini sürdürememiş, binası kamulaştırılarak yıkılmış, yerine Kasaba Demiryolunu kente bağlayan gar inşa edilmişti.
İzmir için önemi
Basmane semti, adını bölgede kurulan basma üretim tesislerinden aldı. 18. ve 19. yüzyıllarda İzmir’in ticaret hayatında önemli bir yere sahip olan bu üretim tesisi ve çevresindeki atölyeler, hem kentin yerel ekonomisini güçlendirdi hem de İzmir’in Avrupa’da o yıllarda basma kumaşlarıyla anılmasını sağladı. Günümüzde Basmane Garı’nın bulunduğu alan ve çevresi, o dönemde bu üretim tesislerinin yoğunlaştığı bölge oldu. Basmane’de doğan geleneksel basmacılığın, Cumhuriyet’in planlı sanayileşme hamlesiyle şekillenen Sümerbank çatısı ve yerel ölçekte Nazilli Fabrikası hattında evrilmesi, hem yerel üretim kültürünün dönüşümünü hem de ulusal ekonomik politikalarının yerele yansımasını göstermesi açısından dikkat çekici hale geldi.
Proje, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanlığı’na bağlı Kültürel Mirasın Yönetimi ve Tanıtımı Müdürlüğü yürütücülüğünde, Sosyal Hizmetler ile Kadın ve Aile Hizmetleri, Kültür ve Sosyal Hizmetler daire başkanlıklarının ilgili birimleri, Türk Kadınlar Birliği İzmir Şubesi ile İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ortaklığıyla hayata geçiriliyor.
